1- تعاريف فرهنگ چيست ؟ الف) فرهنگ را مي توان شيوه ي مشترك زندگي در يك جامعه دانست .
ب) فرهنگ را آگاهي و انديشه ي مشترك اعضاي يك جامعه نيز مي گويند .
2- رابطه ي جامعه و فرهنگ را بيان كنيد؟ جامعه بدون فرهنگ وجود ندارد و فرهنگ هم بدون جامعه به وجود نمي آيد .
3- اجتماعي شدن يا جامعه پذيري چيست ؟ اجتماعي شدن فرايندي طولاني مدت از تولد تا آخر عمر است كه افراد از طريق آن ، زندگي
در جامعه را مي آموزند و خود را با ان منطبق مي كنند .
4- چرا اجتماعي شدن فرايندي بسيار مهم در زندگي است؟ زيرا بدون آن ، افراد نمي توانند به زندگي در جامعه ادامه دهند .در يك
جامعه ، هر فرد عقايد و باورها ، رسوم ، قوانين و حتي چگونگي پاسخ دادن به غرايز را از ديگران مي آموزد و به افراد ديگر ياد مي دهد .
5- فرايند اجتماعي شدن نخست در كجا رخ مي دهد ؟ چگونه؟ با ذكر مثال؟ در خانواده - پدر و مادر به كودك ياد مي دهند كه
چطور صحبت كند ، چگونه غذا بخورد و در نشست و برخاست چه آدابي را رعايت كند ، چگونه به مهمان سلام و تعارف كند ، چگونه در مراسم
مختلف مثل جشن ها يا عزاداري ها شركت كند و چه بپوشد و چگونه رفتار كند ، در موقع خميازه كشيد دست را جلوي دهانش بگيرد يا
پاهايش را جلوي افراد بزرگ تر دراز نكند و موقع غذا خوردن ، دهانش صدا ندهد .
6- با بزرگ تر شدن فرد ، علاوه بر خانواده ، چه عوامل ديگري در فرايند اجتماعي شدن فرد موثر است؟ رسانه هاي جمعي ،
دوستان و گروه همسالان و برنامه هاي آموزشي و تربيتي مدرسه نيز چگونگي زندگي در جامعه و سازگاري با ان را به تدريج به او مي آموزند .
مجموعه سوال و جواب كتاب مطالعات اجتماعي نهم - متوسطه اول – تهيه كننده : عليرضا اسماعيلي درس 17 (فرهنگ)
11
اين فرايند بعدها با رفتن به دانشگاه ، خدمت سربازي ، محل كار و ..... ادامه پيدا مي كند .
7- در فرايند اجتماعي شدن ، مهم ترين لايه هاي فرهنگ كه به افراد آموخته مي شوند چيست؟ نمادها ، هنجارها ، ارزش ها و عقايد .
8- لايه ها و جنبه هاي فرهنگ يك جامعه چگونه است؟ با ذكر مثال؟ برخي از لايه هاي فرهنگ خارجي يا بيروني (ظاهري) هستند
مانند نمادها و هنجارها و برخي عميق تر هستند مانند ارزش ها و عقايد .
9- كاربرد نماد چيست؟ هر جامعه اي براي انتقال معاني مورد نظر خود از انواع معيني از نمادها استفاده مي كند . زبان گفتاري و نوشتاري ،
همه ي اشياو دست ساخته هاي انسان مانند تصاوير ، پوشاك ، خوراك ، ساختمان ها و همچنين رفتارهاي او ، نقش نمادين دارند .
10- هنجار چيست؟ هنجارها ، رفتارهاي معيني هستند كه در يك گروه يا جامعه پذيرفته شده و متداول اند . به عبارت ديگر به قواعد و
شيوه هاي مورد قبول يك جامعه براي انجام دادن كارها ي مختلف ، هنجار مي گويند . براي مثال ، ما وقتي به هم مي رسيم سلام مي كنيم ،
وقتي مي خواهيم غذا بخوريم يا وارد جايي شويم به هم تعارف مي كنيم .
11- هنجارها شامل چه مواردي مي شود ؟ هنجارها در اقع همه ي عادت ها ، آداب و رسوم اجتماعي ، مناسك مذهبي ، قواعد ، قوانين و
مقررات را در بر مي گيرد .
12- رابطه ي هنجارها و زندگي اجتماعي چيست؟ زندگي اجتماعي بدون وجود هنجارها ادامه پيدا نمي كند و هنجارها به روابط اجتماعي
سامان مي بخشند . افراد يك جامعه خود را ملزم مي بينند از هنجارها پيروي كنند تا جامعه آنها را به عضويت بپذيرد .
13- مهم ترين دلايل پيروي از هنجارها را بيان كنيد؟ ارزش دانستن و اعتقاد به آنها ، حفظ آبرو و احترام يا ترس از مجازات .
4 1- پيروي نكردن از هنجارها ، چه عواقبي براي افراد دارد؟ اگر افراد از هنجارها يا شيوه هاي مورد قبول گروه يا جامعه پيروي نكنند
، مجازات مي شوند . اين مجازات ممكن است به صورت سرزنش خود يا ديگران ، پوزخند ف تمسخر ، طرد كردن و محروم نمودن ، متلك گفتن يا
مجازات هاي رسمي و قانوني باشد .
5 1- ارزش چيست؟ ارزش يعني خوب و بد ، زشت و زيبا و مطلوب يا نامطلوب دانستن امور مختلف .
6 1- رابطه ي ارزش ها و هنجارها را بنويسيد ؟ با ذكر مثال؟ ارزش ها زمينه ي شكل گيري هنجارها را ايجاد مي كنند و جهت دهنده ي
رفتارها هستند . افراد بر مبناي ارزش هايي كه به آنها معتقدند ، عمل مي كنند . براي مثال ، كسي كه پرهيز از اسراف را كار خوب و درستي
مي داند و آن را ارزش تلقي مي كند ، اگر در عمل هم از اسراف بپرهيزد، هنجارش طبق اين ارزش بوده است .
7 1- منظور از ارزش هاي اجتماعي چيست؟ با ذكر مثال؟ ارزش هاي اجتماعي ، ارزش هايي هستند كه مورد توجه اكثر افراد جامعه اند
و افراد به عملي شدن آنها تمايل دارند . براي مثال ، براي يك تيم ورزشي ، پيروزي در مسابقه و براي يك ملت دفاع از كشور خود و مقابله با
دشمنان ، ارزش هاي اجتماعي هستند .
8 1- بخش مهمي از فرهنگ هر جامعه را چه چيز تشكيل مي دهد؟ بخش مهمي از فرهنگ جامعه را عقايد و باورهاي آن شكل مي دهد
9 1- با ذكر يك مثال توضيح دهيد چه رابطه اي بين عقايد و هنجارها و ارزش ها وجود دارد؟ بخش مهمي از فرهنگ جامعه را
عقايد و باورهاي آن شكل مي دهد . براي مثال در جامعه اي كه عقايد ديني دارد ، هنجارها ، نمادها و ارزش هايي بر مبناي آن عقايد شكل مي
گيرد . به عكس در جامعه اي كه زندگي را فقط به اين دنيا محدود مي داند و به آخرت اعتقادي ندارد ، هنجارها و ارزش هاي متناسب با همان
جامعه پديد مي آيند .
20- عقايد اسلامي براي مسلمانان چه نقشي دارد؟ اعتقادات اسلامي ، ملاكي است كه با آن هنجارها و ارزش ها را مي سنجيم و هر كدام را
كه با اين اصول اعتقادي سازگاري ندارند ، طرد مي كنيم .
21- هر يك از هنجارهاي زير مبتني بر كدام ارزشها و عقايد است؟ توضيح دهيد .
الف) برخي نانوايي ها ، شب ها ي جمعه يك يا چند تنور نان خود را به صورت رايگان و صلواتي به مردم مي دهند .
( ارزش هاي ديني – كمك به ديگران و انسان دوستي)
ب) مردها در هنگام ورود به خانه ديگران با صداي بلند يا االله مي گويند . ( ارزش هاي عرفي و ديني- حفظ حجاب و پوشش )
ج) افراد در موقع ديدن كودك ، ماشااالله مي گويند . ( ارزش هاي ديني- چشم زخم )
12
22- عوامل مختلفي مي توانند نمادها ، ارزش ها و هنجارهاي يك جامعه را تغيير دهند و در فرهنگ آن جامعه تغيير و
دگرگوني پديد آورند . در باره اين عوامل و چگونگي تأثير آنها بر فرهنگ گفت و گو كنيد و مثال هايي بياوريد .
عوامل مصداق تغيير در نمادها ، ارزش ها و هنجارها پيشرفت هاي صنعتي و فناوري زندگي آپارتمان نشيني پيشرفت وسايل حمل و نقل و افزايش مسافرت خانه هاي چند طبقه ، فضاي كمتر براي بازي بچه ها و ......... رسانه هاي جمعي تلويزيون- -راديو – روزنامه- اينترنت - ماهواره كم شدن ديد و بازدي و صله ي ارحام-
گسترش فردگرايي-كم شدن ارتباطات فاميلي نفوذ فرهنگي بيگانگان و كشورهاي سلطه گر ماهواره - اينترنت مدگرايي – تغيير نوع پوشش – نوع معماري
*- فرهنگ جامعه شيوه ي........................................... است . ( زندگي آن جامعه)
*- فرهنگ پديده اي ........................ است ، يعني از طريق زن به ارث نمي رسد . ( آموختني )
*- فرهنگ از راه .............................. از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود . ( آموزش و تربيت )
*- فرهنگ در جريان (فرايند) ........................ آموخته مي شود . (اجتماعي شدن)
*- فرايند اجتماعي شدن ، نخست در .......................... رخ مي دهد . (خانواده )
*- اولين و مهم ترين كانون اجتماعي شدن فرد .......................... است . ( خانواده)
*- نماد در جريان ............................... به وجود مي آيد . ( روابط اجتماعي)
*- هنجارها به ........................... سامان مي بخشد . ( روابط اجتماعي)
*- درختان ................................. از گونه هاي گياهي مشهور ساوان هستند . ( بائو باب )
1- هويت چيست ؟ چه تفاوتي بين انسان و ساير موجودات زنده است؟ هويت عبارت است از احساس و آگاهي و شناخت از خود .
آگاهي انسان از وجود و شخصيت و ويژگي هاي خود از جمله تفاوت هاي او با ساير موجودات زنده است و خداوند اين امتياز را به انسان عطا
كرده است .
2- هويت فردي چند بخش دارد ؟ دو بخش ويژگي هاي جسماني و رواني .
3- براي هويت جسماني و رواني مثال بزنيد؟ ( چه ويژگي هايي هويت جسماني و هويت رواني را تشكيل مي دهد؟)
ويژگي هايي مانند جنسيت ، قد وزن، سن ، گروه خوني و ...... هويت جسماني را تشكيل مي دهد . اين ويژگي ها مربوط به بدن و خلقت طبيعي
ما هستند . ويژگي هاي اخلاقي و رواني همان ويژگي هاي غير جسماني هستند ، مانند صبور بودن ، زودرنج بودن ، داشتن پشتكار و اراده ،
اميدوار بودن ، لجوج بودن ف به هنر علاقه داشتن و .....
4- ويژگي هاي جسماني چه تأثيراتي بر انسان دارد؟(مثال) ويژگي هاي جسماني افراد بر خصوصيت رواني انسان ها اثر مي گذارد .
براي مثال بيماري ها يا اختلا لات جسمي تأثيرات نامطلوبي بر سلامتي رواني انسان دارند .
5- ويژگي هاي اخلاقي چه تأثيراتي بر انسان مي گذارد با ذكر مثال؟ ويژگي هاي اخلاقي و رواني مي توانند بر جسم ما تأثير
بگذارند . براي مثال افراد خوش بين و اميدوار و پر تلاش نسبت به ادم هاي بدبين و منفي باف يا تنبل سلامت جسماني بيشتري دارند .
6- هويت اجتماعي چيست؟ افراد با عضويت در گروه هاي مختلف اجتماعي هويت به دست مي آورند. به عبارت ديگر ، هويت اجتماعي ما از
طريق ارتباط با جامعه شكل مي گيرد . ما عضور گروه هاي متفاوتي ماننند خانواده ، دوستان ، هم كلاسي ها ، همسايه ها و همكاران هستيم و در
هر گروه نقش هايي را بر عهده مي گيريم .
7- رابطه ي جامعه و هويت افراد را بيان كنيد ؟ جامعه زمينه ي پيدايش برخي ويژگي هاي رواني و اخلاقي را در فرد به وجود مي آورد و
از بروز برخي هويت ها نيز جلوگيري مي كند .
مجموعه سوال و جواب كتاب مطالعات اجتماعي نهم- متوسطه اول – تهيه كننده : عليرضا اسماعيلي درس 18 ( هويت)
13
8- ابعاد مختلف هويت را بنويسيد؟ ويژگي هاي اجتماعي – ويژگي هاي رواني و اخلاقي – ويژگي هاي جسماني
9- با ذكر مثال تأثير هويت اجتماعي برهويت فردي را بيان كنيد؟ هويت اجتماعي بر هويت فردي (جسماني و رواني) تأثير مي گذارد.
براي مثال وقتي فردي در گروه دوستان و همسالان قرار مي گيرد از سليقه ها و علايق آنها تأثير مي پذيرد و به تدريج ، همان علايق بخشي از
هويت فردي او مي شوند .
10- تأثير هويت افراد بر هويت جامعه چگونه است؟ هويت افراد بر هويت جامعه تأثير مي گذارد – براي مثال وجود افراد سالم و پر
تلاش و منظم به پيشرفت جامعه كمك مي كند و وجود افراد پايبند به اخلاق موجب مي شود كه جامعه به سمت فضايل اخلاقي پيش برود .
1 1- آيا ويژگي هاي هويتي ما تغيير مي كند؟ با ذكر مثال توضيح دهيد؟ برخي از ويژگي هاي هويتي تغيير نمي كنند و هميشه
ثابت اند . براي مثال ما نمي توانيم سن و تاريخ تولديا مكان تولد خود را تغيير دهيم . اما برخي از ويژگي هاي هويتي همواره در حال
تغييرند . براي مثال ، يك فرد فقير ممكن است به فردي پردرآمد ، و يك فرد بي سواد به آدمي با سواد و تحصيل كرده مبدل شود يا فردي كه
چندان به اخلاق ديني پايبند نيست با تلاش و كوشش به فردي با تقوا تبديل گردد .
2 1- ويژگي هاي انتسابي را با مثال توضيح دهيد ؟ به ويژگي هاي هويتي كه ما در پيدايش و شكل گيري آنها نقشي نداريم ويژگي
هاي انتسابي مي گويند . براي مثال ، جنسيت ، مكان تولد پدر و مادر و شكل و قيافه ي خود و ...
3 1- ويژگي هاي اكتسابي را با مثال توضيح دهيد ؟ ويژگي هاي هويتي كه ما در به دست آوردن آنها نقش داريم ويژگي هاي اكتسابي
مي گويند . براي مثال برخي صفات اخلاقي يا ويژگي هاي اجتماعي را خود انتخاب مي كنيم و به آنها شكل مي دهيم .
4 1- ژچرا شناخت هويت خود و ويگي هاي آن اهميت دارد ؟ انسان مي تواند استعدادهاي خود را كشف كند – از كيفيت زندگي
بهتري بهره مند مي شويم – با توجه به شناخت ويژگي هاي خود در زمان مناسب تصميم گيري دقيق تري داريم .
5 1- به نظر شما آيا صحيح است كه خود يا ديگران را به دليل ويژگي هاي انتسابي سرزنش كنيم؟ چرا؟ خير – زيرا ما در
پيدايش ، انتخاب و شكل گيري ويژگي هاي انتسابي خود مانند جنسيت ، شكل و قيافه خود و مواردي از اين قبيل نقشي نداريم .
6 1- آيا ما در تغيير هويت خود نقش داريم؟ چگونه؟ بله – از نوع اكتسابي ، زيرا ما در پيدايش ، انتخاب و شگل گيري بسياري از
ويژگي هاي هويتي خود مانند نظم ، نحوه ارتباط خود نقش داشته و به آنها شكل مي دهيم .
7 1- عناصر هويت يك ملت را نام ببريد؟ فرهنگ ، تاريخ (زمان) ، سرزمين (مكان) .
18- مهم ترين ويژگي هاي مشترك جامعه ي ايراني را كه با آنها شناخته مي شويم نام ببريد؟ما در سرزمين ايران زندگي مي
كنيم – ما مسلمانيم- ما تاريخ طولاني و ميراث فرهنگي غني داريم – زبام مشترك ما فارسي است – انقلاب اسلامي نمايانگر آرمان هاي والاي
جامعه ي ماست .
19- چرا سرزمين از مهم ترين عناصر شكل دهنده ي هويت ملي است؟زيرا سرزمين باعث ادامه ي حيات يك ملت مي شود . به
همين دليل براي مردمي كه در يك سرزمين زندگي مي كنند سرزمين يا وطن ارزشي متفاوت با ساير مكان ها دارد و احساس خاصي در آنها به
وجود مي آورد ، به گونه اي كه وظيفه ي خود مي دانند كه از آن تا پاي جان دفاع كنند .
20- چرا دين از اركان مهم هويت ما ايرانيان است؟ فرهنگ ما بر اساس دين اسلام است و عقايد و ارزش ها و حتي نظام سياسي و
قوانين امروز از دين اسلام نشئت مي گيرد . زندگي ما ايرانيان با دين اسلام عجين شده است . دين اسلام همچنين موجب پيوند ما با جهان
اسلام يعني مسلماناني است كه در ساير نقاط جهان زندگي مي كنند .
21- تاريخ ايران چه تأثيري بر فرهنگ ايرانيان گذاشت؟ ايران جايگاه تمدن هاي كهن باستاني بوده است كه بيش از پنج هزار سال
قدمت دارد . پس از ورود اسلام به ايران عقايد و ارزش هاي اسلامي ، دگرگوني بزرگي در فرهنگ ايرانيان پديد آورد . پذيرش اسلام ، ايران را
به جهان اسلام پيوند زد و ايرانيان با بهره گيري از تعاليم اسلام در شكوفايي و گسترش تمدن اسلامي نقش مهمي را ايفا كردند .
22- چرا زبان نقش مهمي درتكوين هويت ملي دارد؟ زيرا زبان مشترك است كه ميراث فرهنگي با آن آموخته مي شود و انتقال مي يابد
23- زبان فارسي به عنوان يكي از ويژگي هاي مشترك جامعه ي ايراني ، چه نقشي در هويت ملي دارد؟زبان فارسي ريشه در
تمدن ايران باستان دارد اما در دوران پس از اسلام نيز تداوم يافت و به عنوان زبان آموزشي و اداري به كار رفت . دانشمندان و بزرگان دوره ي
14
اسلامي صدها اثر علمي و ادبي و هنري به اين زبان پديد آورده اند . تا جايي كه مي توان زبان فارسي را زبان دوم جهان اسلام دانست . زبان
فارسي همچنين همواره عامل وحدت اقوام ايراني بوده است .
24- انقلاب اسلامي چه تأثيري بر هويت ملي ايرانيان داشته است؟ در اين انقلاب ، مردم ايران به جاي دنباله روياز فرهنگ بيگانگان به فرهنگ و
هويت اسلامي خود بازگشتند و با بهره گيري از ارزش هاي ديني خود ، خواستار استقلال ، ازادي و جامعه ي اسلامي شدند . امروزه آرمان هاي
انقلاب اسلامي الهام بخش مسلمانان جهان قرار گرفته است .
*- موضوع هويت در واقع همان پاسخ به پرسش ............................... است . ( كيستي)
*- ما داري هويت ......................... و هويت ........................... هستيم . ( فردي - اجتماعي)
*- افراد با عضويت در گروه هاي مختلف اجتماهي ..................................... به دست مي آورند . ( هويت اجتماعي)
*- هويت اجتماعي ما از طريق ................................... شكل مي گيرد . ( ارتباط با جامعه )
*- يكي از مراتب هويت اجتماعي هويت ..................... است كه به ...................... مربوط مي شود . ( ملي – يك ملت )
*- از جمله كشورهاي آفريقايي ................... است كه در آن شكار گسترده ي فيل ها صورت مي گيرد . ( كنيا )